Ô nhiễm không khí từ hàng không và những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe: Thực trạng và cảnh báo mới nhất
Ô nhiễm không khí đang trở thành vấn đề đáng lo ngại tại nhiều quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu di chuyển bằng đường hàng không tăng nhanh. Bên cạnh vai trò kết nối toàn cầu, ngành hàng không lại là nguồn phát thải nhiều loại khí độc hại như NO₂, bụi mịn PM2.5 – PM10, VOCs và hạt siêu nhỏ, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Đáng chú ý, tác động không chỉ xuất hiện tại khu vực sân bay, nơi mật độ cất – hạ cánh dày đặc, mà còn lan rộng ở phạm vi toàn cầu thông qua các luồng khí thải ở độ cao lớn.
Bài viết dưới đây phân tích rõ hơn vì sao hàng không là nguồn gây ô nhiễm đáng chú ý, mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe và những cảnh báo mới nhất từ các nghiên cứu quốc tế.
1. Hàng không: Nguồn phát thải đặc thù nhưng ít được chú ý
Khác với giao thông đường bộ, ô nhiễm từ hàng không thường khó nhìn thấy do phần lớn khí thải phát sinh khi máy bay bay ở độ cao hành trình. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng lại rất lớn và lan rộng.
✔ Khí thải từ máy bay
Khi cất cánh, hạ cánh và suốt hành trình, động cơ phản lực tạo ra nhiều chất độc hại:
-
Nitơ oxit (NOₓ) – làm giảm chức năng phổi, gây kích ứng đường hô hấp.
-
Bụi mịn PM2.5/PM10 – tăng nguy cơ đột quỵ, bệnh tim và ung thư phổi.
-
Hạt siêu nhỏ (UFP) – có thể xuyên sâu vào mô, thậm chí đi vào máu.
-
Black carbon (than đen) – góp phần gia tăng hiệu ứng nóng lên toàn cầu.
-
VOCs – một số chất có khả năng gây ung thư.
Ngoài máy bay, các xe hỗ trợ mặt đất như xe chở hành lý, xe tiếp dầu, máy phát điện… cũng phát thải nhiều khí độc quanh khu vực sân bay.
2. Khu vực sân bay: điểm nóng ô nhiễm không khí
Nhiều nghiên cứu quốc tế xác nhận rằng các khu vực gần sân bay thường có nồng độ bụi mịn và NO₂ cao hơn 2–3 lần so với tiêu chuẩn khuyến nghị.
Những tác động ghi nhận quanh sân bay:
-
Người dân sống trong bán kính 10 km dễ gặp các vấn đề về hô hấp.
-
Kết hợp giữa khí thải + tiếng ồn làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, rối loạn giấc ngủ và bệnh tim.
-
Trẻ em sống gần sân bay có tỷ lệ hen suyễn, dị ứng và viêm đường hô hấp cao hơn.
-
Nhân viên sân bay là nhóm tiếp xúc trực tiếp và liên tục nên đối mặt với nguy cơ cao mắc bệnh phổi và tim mạch.
3. Ảnh hưởng ở quy mô toàn cầu: Không chỉ là CO₂
Ô nhiễm từ hàng không không dừng lại ở việc phát thải CO₂. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng các chất ngoài CO₂ gây tác động mạnh mẽ hơn đến môi trường.
✔ Contrails – vệt ngưng tụ
Các vệt trắng sau máy bay không chỉ là hơi nước, mà chứa các hạt siêu nhỏ hấp thụ nhiệt, khiến khí quyển giữ nhiệt nhiều hơn, góp phần tăng tốc độ nóng lên toàn cầu.
✔ Ô nhiễm xuyên biên giới
Khí thải ở độ cao hàng nghìn mét có thể lan rộng sang nhiều khu vực khác, ảnh hưởng đến những nơi không hề có sân bay.
✔ Tác động đến sức khỏe cộng đồng
Theo WHO, ô nhiễm không khí gây ra hơn 7 triệu ca tử vong mỗi năm. Hàng không là một trong những ngành đóng góp đáng kể vào tổng lượng khí thải nguy hại, gián tiếp gây ra:
-
Các bệnh hô hấp mạn tính
-
Tăng ca nhập viện liên quan đến tim phổi
-
Tử vong sớm do phơi nhiễm PM2.5 kéo dài
4. Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng ngày càng rõ rệt
Mặc dù tần suất bay không cao như các nước phát triển, Việt Nam vẫn chịu tác động mạnh bởi:
-
Lượng chuyến bay tăng nhanh sau dịch
-
Mở rộng và xây dựng các sân bay lớn
-
Chất lượng không khí tại Hà Nội, TP.HCM vốn đã ô nhiễm
-
Gió mùa mang bụi mịn xuyên biên giới
Các sân bay lớn như Nội Bài, Tân Sơn Nhất và sắp tới là Long Thành sẽ trở thành khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao, đặc biệt nếu hoạt động mặt đất không được điện khí hóa hoặc kiểm soát tốt.
5. Các giải pháp được khuyến nghị
Để giảm ô nhiễm không khí từ hàng không, nhiều tổ chức môi trường đã đưa ra các giải pháp:
✔ Ứng dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF)
Giúp giảm phát thải CO₂ và khí độc nguy hại.
✔ Tối ưu hóa hoạt động bay
Giảm số chuyến cất – hạ cánh giờ cao điểm, giảm thời gian chờ trên mặt đất.
✔ Kiểm soát contrails
Điều chỉnh độ cao bay và đường bay để hạn chế hình thành vệt ngưng tụ.
✔ Điện khí hóa phương tiện sân bay
Chuyển đổi xe kéo, xe chở hàng và thiết bị mặt đất sang sử dụng điện.
✔ Quy hoạch sân bay hợp lý
Hạn chế xây dựng gần khu dân cư đông đúc để giảm ảnh hưởng trực tiếp lên sức khỏe cộng đồng.
Kết luận
Ô nhiễm không khí từ hàng không là vấn đề cần được quan tâm nghiêm túc, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân sống gần sân bay và gián tiếp đến toàn thế giới thông qua sự nóng lên khí hậu. Trong bối cảnh hoạt động hàng không đang tăng nhanh, việc kiểm soát khí thải, cải thiện hạ tầng và áp dụng công nghệ mới là điều bắt buộc nếu muốn bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường.
XEM THÊM
HIỂU RÕ CƠ CHẾ PHÂN LUỒNG HẢI QUAN: TỪ LUỒNG XANH ĐẾN LUỒNG ĐỎ
