Ngày 31/07/2025, Chính phủ Hoa Kỳ chính thức ban hành Lệnh Hành Pháp điều chỉnh thuế quan theo nguyên tắc “có đi có lại”, tác động trực tiếp tới hàng hóa nhập khẩu từ hơn 80 quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đây được coi là một trong những động thái mạnh mẽ nhất của Mỹ trong thập kỷ qua nhằm xử lý thâm hụt thương mại kéo dài, đồng thời bảo vệ chuỗi cung ứng và lợi ích an ninh – kinh tế quốc gia.
Với vai trò là một trong những đối tác thương mại lớn của Mỹ tại Đông Nam Á, Việt Nam chắc chắn sẽ chịu tác động không nhỏ. Vậy lệnh mới này có gì đặc biệt, và doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị ra sao?
Hoa Kỳ sẽ áp dụng thuế suất bổ sung ad valorem (theo % giá trị hàng hóa) đối với các quốc gia được coi là có chính sách thương mại không tương xứng.
Việt Nam: +20%
Ấn Độ: +25%
Thái Lan: +19%
EU: Linh hoạt theo nhóm hàng, tối thiểu +15%
Điều này có nghĩa, bất kỳ mặt hàng nào từ Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đều phải chịu thêm mức thuế 20%, ngoài mức thuế cơ bản vốn đã áp dụng theo biểu thuế hiện hành.
Để ngăn hành vi trung chuyển (transshipment) qua nước thứ ba, Mỹ đưa ra chế tài rất nghiêm:
Thuế bổ sung 40% với hàng hóa bị phát hiện lách thuế.
Truy thu toàn bộ số tiền gian lận.
Phạt hành chính nặng, không có miễn trừ hoặc giảm nhẹ.
Điều này đặc biệt đáng chú ý vì nhiều doanh nghiệp thường tận dụng trung chuyển qua các nước trung gian để hưởng ưu đãi thuế.
Hệ thống phân loại hàng hóa nhập khẩu Mỹ (HTSUS) sẽ được sửa đổi để phản ánh rõ ràng mức thuế theo từng quốc gia, từng nhóm sản phẩm. Các thay đổi có hiệu lực sau 7 ngày kể từ ngày ký.
Năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam – Mỹ đạt khoảng 111 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất siêu hơn 90 tỷ USD.
Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực: dệt may, da giày, đồ gỗ, điện tử, nông sản và thủy sản.
Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm liên tiếp.
Chính vì thặng dư thương mại quá lớn, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia chịu tác động trực tiếp từ lệnh mới.
Thuế bổ sung 20% sẽ khiến hàng hóa Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh về giá.
Ví dụ:
Một đơn hàng gỗ trị giá 1 triệu USD, trước đây chịu 5% thuế nhập khẩu, nay phải cộng thêm 20% → chi phí tăng thêm 200.000 USD.
Ngành dệt may, vốn có biên lợi nhuận thấp, sẽ chịu áp lực lớn từ đối tác Mỹ yêu cầu giảm giá.
Dệt may & da giày: chiếm hơn 30% tổng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ, biên lợi nhuận mỏng, dễ mất đơn hàng.
Gỗ & sản phẩm gỗ: Việt Nam là nhà cung cấp lớn thứ 2 cho Mỹ, thuế cao sẽ khiến khách hàng chuyển hướng sang các nước khác.
Điện tử, linh kiện: dù có nhu cầu lớn, nhưng thuế 20% sẽ đẩy giá thành cao, giảm tính cạnh tranh so với Hàn Quốc, Mexico.
Thực phẩm chế biến & nông sản: vốn đã chịu kiểm soát khắt khe về an toàn thực phẩm, nay thêm thuế → càng khó.
Mỹ sẽ tăng cường kiểm tra giấy chứng nhận xuất xứ (CO), kiểm tra bất thường với hàng hóa có nghi ngờ trung chuyển qua nước thứ ba. Điều này kéo dài thời gian thông quan và tăng rủi ro hàng bị giữ tại cảng.
Nếu doanh nghiệp không chuẩn bị kỹ hồ sơ, hàng có thể bị trả về, chậm giao, ảnh hưởng hợp đồng, kéo theo mất uy tín và khách hàng.
Giảm đơn hàng từ Mỹ: khách hàng tìm nguồn cung khác rẻ hơn.
Đàm phán lại hợp đồng: đối tác yêu cầu chia sẻ chi phí thuế, giảm giá bán.
Dịch chuyển sản xuất: một số công ty FDI tại Việt Nam có thể cân nhắc chuyển đơn hàng sang các nước không bị áp thuế cao.
Theo dõi sát thay đổi trong biểu thuế HTSUS và các hướng dẫn từ Bộ Công Thương, Phòng Thương mại Mỹ.
Đảm bảo chứng từ minh bạch, đặc biệt về xuất xứ, tránh bị nghi ngờ gian lận.
Giảm phụ thuộc vào Mỹ bằng cách mở rộng sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông.
Thay vì chỉ dựa vào lợi thế giá rẻ, doanh nghiệp cần tập trung vào chất lượng, thương hiệu, sản phẩm xanh, đáp ứng xu hướng tiêu dùng cao cấp.
Hợp tác giữa các doanh nghiệp cùng ngành để chia sẻ chi phí logistics, nghiên cứu thị trường, tìm giải pháp tối ưu chi phí sản xuất.
Lệnh Hành Pháp mới của Mỹ mang tính cảnh báo mạnh mẽ với các quốc gia xuất siêu vào thị trường này. Với Việt Nam, dù ngắn hạn sẽ gặp khó khăn. Nhưng đây cũng là cơ hội để:
Doanh nghiệp tái cấu trúc hoạt động xuất khẩu. Nâng cao minh bạch và quản trị rủi ro.
Chính phủ có thể đàm phán song phương nhằm tháo gỡ rào cản. Tìm kiếm cơ chế hợp tác mới.
Các ngành hàng cần chuyển hướng sang giá trị gia tăng cao. Giảm phụ thuộc vào giá rẻ và sản xuất gia công.
Trong bối cảnh toàn cầu biến động, chỉ những doanh nghiệp chủ động, linh hoạt, và chiến lược dài hạn. Mới có thể đứng vững và duy trì vị thế tại thị trường Mỹ.