Bối cảnh: UAV không chỉ là “máy bay chơi” mà là mối đe dọa an ninh
Trong những năm gần đây, việc sử dụng máy bay không người lái (UAV / drone) đang tăng mạnh, không chỉ trong mục tiêu dân sự – thương mại, mà cả trong các hoạt động gián điệp, xâm nhập không phận, gây rối và thậm chí tấn công. Các quốc gia châu Âu—trong đó có Đức—bắt đầu phải đối mặt với việc UAV có thể xâm nhập không phận quốc gia, tiếp cận sân bay, cơ sở hạ tầng quan trọng hoặc khu vực đông dân cư.
Mới đây, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đức Alexander Dobrindt đã công bố đề xuất sửa đổi luật an ninh hàng không (Aviation Security Law) để cho phép quân đội Đức tham gia chính thức vào các nhiệm vụ chống UAV, thậm chí có quyền bắn hạ các thiết bị thù địch nếu cần.
Theo Reuters, Dobrindt gọi mối đe dọa từ drone là “high threat” — mức cao — và cho rằng trong một số trường hợp, nó không còn là nguy cơ trừu tượng mà rất thực tế. (Reuters)
Nội dung đề xuất sửa luật & thiết chế mới
Cho phép quân đội tham gia phòng thủ UAV, kể cả bắn hạ
Hiện nay, trách nhiệm chủ yếu trong việc phát hiện và xử lý UAV nằm ở lực lượng cảnh sát, an ninh nội địa, nhưng họ bị hạn chế về quyền hành động mạnh (đa số chỉ có thể can thiệp cảnh báo, gây nhiễu, buộc hạ độ cao hoặc yêu cầu hạ cánh). Đề xuất mới sẽ mở rộng quyền lực — cho phép Bundeswehr (quân đội Đức) được tham gia “hỗ trợ chính thức” khi tình huống vượt quá khả năng của cơ quan dân sự. Trong các trường hợp đặc biệt, quân đội có thể được quyền bắn hạ drone nếu nó bị xác định là mối đe dọa tới an ninh, sinh mạng hoặc cơ sở quan trọng. (Euromaidan Press)
Thành lập Trung tâm phòng thủ UAV quốc gia
Một phần quan trọng trong đề xuất là thành lập một Trung tâm phòng thủ máy bay không người lái quốc gia để kết hợp các nguồn lực từ cảnh sát liên bang, cảnh sát các bang, lực lượng quân đội và các cơ quan an ninh khác. Trung tâm này sẽ chịu trách nhiệm:
- Tổ chức phối hợp liên bang – bang trong giám sát, cảnh báo, phản ứng UAV.
- Đầu tư nghiên cứu — phát triển hệ thống gây nhiễu, chiếm quyền điều khiển (jamming, spoofing), radar phát hiện drone, drone đối kháng (counter-drone).
- Đưa ra quy định triển khai kỹ thuật đánh chặn phù hợp.
Dobrindt nhấn mạnh việc thành lập trung tâm cần thực hiện nhanh, tận dụng những cấu trúc hiện có. (Euromaidan Press)
Sửa đổi Luật An ninh Hàng không (Aviation Security Act)
Để thực thi các quyền mới cho quân đội và trung tâm UAV, Đức sẽ sửa đổi Aviation Security Act (Luật An ninh Hàng không). Các điểm thay đổi dự kiến gồm:
- Cho phép quân đội được phép tham gia vào nhiệm vụ an ninh hàng không khi cần.
- Mở rộng quyền sử dụng thiết bị, kể cả quyền bắn hạ UAV trong các trường hợp mối đe dọa vượt ngoài khả năng xử lý của cảnh sát.
- Điều chỉnh cơ chế phối hợp giữa các lực lượng – quân đội, cảnh sát liên bang, cảnh sát tiểu bang.
- Xây dựng tiêu chí đánh giá mối đe dọa để xác định khi nào được phép can thiệp bằng quân đội.
Cần lưu ý: đề xuất vẫn phải được Quốc hội (Bundestag) thông qua mới chính thức có hiệu lực. (Financial Times)
Nguyên nhân đẩy mạnh biện pháp — các vụ xâm nhập drone gần đây
Drone xuất hiện gần sân bay và căn cứ quân sự
Trong những ngày gần đây, Đức và các nước láng giềng chứng kiến nhiều vụ UAV bay lượn gần sân bay hoặc cơ sở quân sự. Ví dụ:
- Các sân bay tại Đan Mạch từng bị đóng cửa nhiều giờ do phát hiện drone lượn trên không phận hạn chế. (AP News)
- Bang Schleswig-Holstein (miền Bắc Đức, giáp Đan Mạch) ghi nhận nhiều lần drone xuất hiện, khiến chính quyền tăng cường giám sát không phận. (xinhuanet.com)
Những vụ việc này tạo áp lực lớn cho chính quyền Đức: nếu không phản ứng đủ mạnh, các điểm “yếu” như sân bay, trung tâm dữ liệu, mạng lưới điện, các cơ sở sinh hoạt tập trung có thể bị xâm nhập — có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Bối cảnh an ninh châu Âu căng thẳng
Tình hình an ninh tại châu Âu trong những năm gần đây không ổn định. Có nhiều sự kiện vi phạm không phận, sử dụng drone trong khu vực biên giới. Và áp lực an ninh từ các hoạt động tình báo xuyên quốc gia. Đức đang chuẩn bị trước để không “bị động” trong cuộc đua giữa mối đe dọa UAV và hệ thống phòng thủ. Dobrindt từng nói: “Chúng ta không thể để thất bại trong cuộc đua này.” (Reuters)
Phản ứng & thách thức khi triển khai đề xuất
Phản ứng từ cảnh sát, liên bang và các bên liên quan
- Liên đoàn cảnh sát (Police Union) phản đối cho rằng quyền bắn hạ UAV nên được trao cho lực lượng cảnh sát trước. Thay vì dựa vào quân đội, vì quân đội có thể phản ứng chậm trong các tình huống cấp bách. (Euromaidan Press)
- Có ý kiến cho rằng Bộ Nội vụ nên ưu tiên trang bị cho cảnh sát các thiết bị chống UAV và cải tiến năng lực hiện tại. Thay vì ngay lập tức mở rộng quyền hành quân đội.
- Trong Quốc hội Đức, việc sửa luật sẽ cần cân nhắc quyền lực giữa các bang, liên bang, luật kiểm tra và bảo đảm an toàn cho thường dân.
Rủi ro pháp lý, hiến pháp & kiểm soát quyền lực
Quyền bắn hạ UAV đặt ra các câu hỏi về tính hợp pháp, an toàn cho dân thường và cân bằng quyền lực:
- Làm thế nào để xác định một UAV là mối đe dọa “thực tế”. Để cho phép bắn hạ mà không phải là máy bay dân sự?
- Làm sao đảm bảo không xảy ra lạm quyền, sai sót hoặc trục lợi cá nhân?
- Việc sử dụng quân đội trong an ninh nội địa thường bị hạn chế theo hiến pháp Đức. Cần các quy định rất rõ ràng.
- Khi nhiều mạng lưới liên bang, tiểu bang đều có quyền và vai trò. Phối hợp là một thách thức kỹ thuật, quản lý và chính trị.
Vấn đề năng lực kỹ thuật và trang bị
- Đức cần đầu tư vào hệ thống radar phát hiện drone, hệ thống gây nhiễu (jamming), hệ thống chiếm quyền điều khiển (spoofing), drone đối kháng (counter-drone).
- Ngoài ra phải đảm bảo việc triển khai an toàn. Phòng tránh bắn nhầm hay tác động ngoài chủ đích.
- Cần huấn luyện chuyên gia, lực lượng phản ứng nhanh. Tích hợp giữa quân đội – cảnh sát – đơn vị công nghệ.
Hệ tác động & bài học từ quốc tế
Tác động đến tự do hàng không, sân bay & cơ sở trọng yếu
- Sân bay quốc tế và hoạt động hàng không dân dụng có thể phải chịu các quy định tạm thời. Hạn chế khi nguy cơ drone tăng cao.
- Cơ sở hạ tầng như trung tâm dữ liệu, nhà máy điện, mạng viễn thông. Sẽ trở thành điểm “mục tiêu bảo vệ ưu tiên”.
- Quy định mới có thể ảnh hưởng đến ngành UAV thương mại, dịch vụ drone. Buộc các nhà sản xuất, vận hành chịu trách nhiệm an ninh cao hơn.
Bài học từ các quốc gia khác
- Một số quốc gia như Mỹ, Anh, Trung Quốc đã sớm phát triển hệ thống phòng chống drone. Từ radar, drone đối kháng, cho đến các quy định bắn hạ trong các khu vực “vùng đỏ”.
- Tại châu Âu, các nước như Thụy Điển, Na Uy cũng đã triển khai biện pháp phòng vệ UAV. Tại các sự kiện lớn, sân bay, cơ sở quốc phòng.
- Đức cần học từ cách quản lý, kiểm soát luật, giao nhiệm vụ rõ ràng. Để tránh xung đột giữa lực lượng quân sự và an ninh dân sự.
Kết luận & triển vọng tương lai
Đề xuất sửa luật hàng không của Đức, cho phép quân đội tham gia chính thức vào chống UAV và có thể bắn hạ thiết bị thù địch. Là bước đi mạnh mẽ nhằm ứng phó với thách thức mới trong an ninh không gian. Việc thành lập Trung tâm phòng thủ UAV quốc gia kết hợp giữa lực lượng cảnh sát, bang, liên bang và quân đội. Sẽ giúp Đức có cơ chế phối hợp xuyên ngành – nhanh nhạy hơn trước mối đe dọa hỗn hợp.
Tuy nhiên, để đưa đề xuất vào thực tế, Đức còn phải vượt qua nhiều thử thách pháp lý, kỹ thuật, phối hợp liên lực lượng. Đảm bảo an toàn cho dân thường và hạn chế lạm quyền. Quốc hội Đức (Bundestag) sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc cân nhắc và thông qua sửa đổi luật. Xác định quyền – trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan.
Trong bối cảnh an ninh châu Âu đang biến động, Đức có thể trở thành mô hình về cách quốc gia hiện đại hóa luật hàng không để ứng phó thời đại UAV. Nếu thực hiện nghiêm túc, biện pháp này không chỉ tăng cường an ninh quốc gia. Mà còn gửi tín hiệu mạnh mẽ đến các bên tiềm năng về khả năng bảo vệ không phận và cơ sở trọng yếu.
