Tìm hiểu mô hình Hub and Spoke trong vận tải hàng không

1. Giới thiệu về Hub and Spoke

Trong ngành hàng không hiện đại, tối ưu hóa chi phí và tăng hiệu quả vận tải là yếu tố sống còn. Một trong những mô hình nổi bật được ứng dụng rộng rãi trên thế giới chính là Hub and Spoke – mô hình “trục bánh xe và nan hoa”. Đây không chỉ là một chiến lược vận tải. Mà còn là một bước ngoặt quan trọng thay đổi cách thức hàng hóa và hành khách di chuyển trên phạm vi toàn cầu.

Nếu trước đây các hãng hàng không chủ yếu vận hành theo điểm nối điểm (point-to-point). Tức là mỗi đường bay sẽ kết nối trực tiếp giữa hai sân bay. Thì ngày nay, với Hub and Spoke, một sân bay trung tâm (hub) sẽ đóng vai trò đầu mối. Từ đó, hàng hóa hay hành khách có thể dễ dàng di chuyển đến nhiều điểm đến (spokes). Mà không cần mỗi nơi đều phải có đường bay trực tiếp.

Mô hình này được Delta Airlines áp dụng từ năm 1955. Và nhanh chóng lan rộng khắp thế giới. Không chỉ ngành hàng không. Mà ngay cả vận tải biển, logistics và phân phối hàng hóa cũng tận dụng triệt để Hub and Spoke để nâng cao hiệu quả.

2. Cơ chế hoạt động của Hub and Spoke

Để dễ hình dung, hãy tưởng tượng một bánh xe đạp. Hub chính là trục bánh xe ở giữa, còn spokes là các nan hoa tỏa ra để nối với vành bánh. Trong vận tải hàng không, hub chính là các sân bay trung tâm có hạ tầng hiện đại, quy mô lớn. Có khả năng tiếp nhận và phân phối khối lượng vận tải khổng lồ. Spokes là các sân bay nhỏ hơn, kết nối với hub để vận chuyển hàng hóa hoặc hành khách.

Quá trình hoạt động thường diễn ra như sau:

• Hàng hóa hoặc hành khách xuất phát từ các điểm nhỏ (spokes).

• Tất cả đều được gom về hub trung tâm.

• Tại hub, chúng sẽ được phân loại, xử lý và tiếp tục vận chuyển đến điểm đến cuối cùng.

Cách vận hành này giúp các hãng hàng không giảm đáng kể số lượng đường bay cần thiết. Thay vì xây dựng nhiều tuyến bay trực tiếp giữa các thành phố. Họ chỉ cần đảm bảo kết nối ổn định với một số hub chiến lược.

3. Lợi ích của Hub and Spoke trong vận tải hàng không

Tối ưu hóa chi phí

Theo nhiều nghiên cứu, chi phí logistics chiếm từ 10–35% doanh thu của doanh nghiệp. Trong đó 60% liên quan đến vận tải. Khi áp dụng Hub and Spoke, các hãng hàng không và công ty logistics tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành. Do giảm bớt tuyến bay thừa và tập trung hạ tầng tại các hub trọng điểm.

Nâng cao hiệu quả khai thác

Các chuyến bay được gom về hub giúp tăng tần suất hoạt động trên những tuyến bay chính. Thay vì phải dàn trải trên nhiều đường bay nhỏ lẻ. Điều này đồng nghĩa với việc các hãng có thể tận dụng tối đa công suất của đội bay và giảm tình trạng chuyến bay vắng khách.

Mở rộng khả năng kết nối

Mô hình này giúp hành khách hoặc hàng hóa có thể đi từ một thành phố nhỏ đến bất kỳ điểm đến nào trên thế giới. Chỉ qua một hoặc hai lần trung chuyển tại hub. Đây chính là nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của các siêu sân bay quốc tế như Dubai, Singapore, Hong Kong hay Incheon.

Thuận tiện cho quản lý và điều hành

Khi tập trung nguồn lực vào một số ít hub. Các hãng hàng không dễ dàng đầu tư hạ tầng, tối ưu quy trình và ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý vận tải. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ. Mà còn đảm bảo an toàn bay và điều tiết lưu lượng hiệu quả hơn.

4. Thực tiễn áp dụng Hub and Spoke tại Việt Nam

Ở Việt Nam, Vietnam Airlines là hãng hàng không tiêu biểu ứng dụng mô hình Hub and Spoke. Hãng xây dựng hai hub lớn tại Hà Nội (Nội Bài) và TP.HCM (Tân Sơn Nhất). Đồng thời kết hợp với Đà Nẵng như một điểm trung chuyển quan trọng ở miền Trung.

Ví dụ, một lô hàng từ Huế có thể dễ dàng vận chuyển sang Paris. Thông qua hệ thống hub của Vietnam Airlines tại Hà Nội hoặc TP.HCM. Hành khách cũng được hưởng lợi từ sự kết nối này khi có nhiều lựa chọn chuyến bay hơn. Mà không cần lo ngại vấn đề đường bay trực tiếp hạn chế.

Sự phát triển của hub tại Việt Nam còn góp phần thúc đẩy thương mại, du lịch và đầu tư quốc tế. Các sân bay trung tâm dần trở thành động lực tăng trưởng kinh tế khu vực. Thu hút dòng vốn hạ tầng và dịch vụ phụ trợ.

5. Hạn chế và thách thức

Bên cạnh những ưu điểm nổi bật, mô hình Hub and Spoke cũng tồn tại một số nhược điểm:

• Phụ thuộc vào hub trung tâm: Nếu hub gặp sự cố, toàn bộ mạng lưới sẽ bị ảnh hưởng. Đây là “điểm nghẽn” lớn khiến nhiều hãng phải xây dựng phương án dự phòng.

• Thời gian trung chuyển kéo dài: Hành khách hoặc hàng hóa thường phải chờ đợi tại hub để nối chuyến, gây bất tiện trong một số trường hợp khẩn cấp.

• Không phù hợp với điểm đến ít phổ biến: Những tuyến bay có nhu cầu thấp có thể mất nhiều thời gian hơn do không có đường bay trực tiếp.

Tại Việt Nam, một trong những thách thức lớn là hạ tầng sân bay chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng quá tải ở các hub lớn như Tân Sơn Nhất. Điều này đòi hỏi phải có chiến lược đầu tư dài hạn để phát triển thêm hub mới, chẳng hạn như Long Thành trong tương lai.

6. Triển vọng phát triển Hub and Spoke trong hàng không Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và nhu cầu vận chuyển ngày càng tăng, mô hình Hub and Spoke sẽ tiếp tục giữ vai trò quan trọng. Việt Nam có lợi thế về vị trí địa lý khi nằm giữa các tuyến hàng không quốc tế sôi động, do đó tiềm năng để phát triển các hub trung chuyển khu vực là rất lớn.

Sân bay Long Thành khi hoàn thành được kỳ vọng sẽ trở thành hub hàng không quốc tế hàng đầu Đông Nam Á, cạnh tranh trực tiếp với Singapore và Thái Lan. Cùng với đó, việc áp dụng công nghệ mới, hệ thống quản lý hiện đại và chiến lược mở rộng mạng lưới bay sẽ giúp các hãng hàng không Việt Nam tận dụng tối đa ưu thế của mô hình này.

7. Kết luận

Mô hình Hub and Spoke trong vận tải hàng không là một bước tiến quan trọng giúp tối ưu hóa chi phí, nâng cao hiệu quả và mở rộng khả năng kết nối toàn cầu. Dù còn tồn tại một số hạn chế, nhưng với sự phát triển của hạ tầng hàng không và chiến lược quốc gia về logistics, Hub and Spoke hứa hẹn sẽ tiếp tục đóng vai trò trụ cột trong vận tải hàng không Việt Nam trong thập kỷ tới.

Việc hiểu rõ mô hình này không chỉ giúp các doanh nghiệp vận tải và logistics định hướng chiến lược hiệu quả, mà còn mang lại cái nhìn tổng quan cho những ai quan tâm đến sự phát triển của ngành hàng không trong thời kỳ hội nhập.

XEM THÊM:
Bài viết New Chitose Airport (CTS) – Cửa ngõ thiên nhiên & trải nghiệm độc đáo tới Sapporo, Hokkaido

Hãy liên hệ ngay với chúng tôi Air Asia Cargo để được hỗ trợ!